Onder primaire gebruikersinterface versta ik alles wat de primaire gebruiker kan zien of voelen zoals bijvoorbeeld hardware om de taal in te voeren (toetsenbord) en de scherm indeling van de software op het computerscherm. Een primaire gebruiker die gebruik maakt van spraakuitvoer zal zelf niet of slechts matig in staat zijn om te spreken. De taal zal dus via een (alternatief) toetsenbord ingevoerd moeten worden.
De gebruiker zal uiteindelijk een methode kiezen die het best bij zijn mogelijkheden past.
Gezien de variëteit aan stoornissen die zich op communicatiegebied bij mensen voor kan doen en de condities waaronder de hulpmiddelen betrouwbaar moeten werken is het onmogelijk om alle mogelijke hardware en software configuraties te bespreken. In plaats daarvan worden twee methoden bekeken die voor de invoer van de taal gebruik maken van hoofdbewegingen.
Stel een primaire gebruiker is slechts in staat om door hoofdbewegingen te communiceren. Maar de coördinatie van het hoofd is wel zodanig dat er gewerkt kan worden met directe selectie i.p.v. met scanning. Mogelijke oplossingen voor het invoeren van de taal in de computer zijn dan bijvoorbeeld de Lucy of de Headmouse met een toetsenbord op het computerscherm. De Lucy is een volledige vervanging van het toetsenbord en biedt daarnaast nog een aantal extra mogelijkheden. De Headmouse is slechts een vervanging van de muis en dient dus ondersteund te worden door een toetsenbord op het scherm.
Het proces dat de primaire gebruiker doorloopt tijdens het invoeren van de taal bestaat uit drie onderdelen. Ten eerste moet de primaire gebruikersinterface waargenomen worden door de gebruiker. Daarna zal een handeling plaatsvinden waarmee een teken op de gebruikersinterface geselecteerd wordt. Tijdens het selectie proces moeten de resultaten van de handeling teruggekoppeld worden naar de primaire gebruiker.
Voor een goede waarneming van de gebruikersinterface is het van belang dat de tekens goed leesbaar zijn. Dit betekent een duidelijk contrast en een juiste grootte. Tevens mag het kijken naar de gebruikersinterface niet vermoeiend zijn. In het voorbeeld is de Lucy duidelijk minder vermoeiend om naar te kijken dan een toetsenbord op een computerscherm. Indien van het communicatiehulpmiddel langdurig gebruik wordt gemaakt kan dit een reden zijn om voor de Lucy te kiezen. Daar tegenover staat dat een computerscherm makkelijk te manipuleren is. De indeling kan snel wijzigen zodat ervoor gekozen kan worden om slechts een beperkt aantal tekens op het scherm te plaatsen om zodoende een minder druk scherm te creëren. Mocht het zo zijn er later toch meer tekens nodig zijn dan kunnen de verwijderde tekens er weer snel bij geplaatst worden.
Het laten verschijnen van tekens of tekencombinaties kan zeker voordelen hebben bij een lage invoer snelheid. Veel voorkomende tekencombinaties kunnen dan opgeroepen worden waarna de juiste geselecteerd kan worden. Dit lijkt een beetje op de communicatiekaart van Deroost met dat verschil dat de primaire gebruiker niet direct uit 400 tekencombinaties hoeft te kiezen maar het in twee stappen kan doen. Hierdoor wordt de keuze bijvoorbeeld verdeeld in twee keer een keuze uit 20 tekencombinaties. Met als gevolg dat de geestelijke belasting (zoektijd) van de gebruiker afneemt. Het gevolg hiervan is natuurlijk wel dat combinaties van twee tekens geen winst meer opleveren en dus vervangen kunnen worden door andere. Bij de hierboven voorgestelde methode liggen de tekencombinaties vast en weet de gebruiker dus na enige tijd hoe het snelst bepaalde woorden samengesteld kunnen worden.
Er zijn ook `intelligente' programma's die zelf lijsten aanmaken met meest gebruikte woorden en deze woorden rangschikken naar de tijd waarop ze het laatst door de gebruiker gebruikt zijn. Het gevolg is dat de primaire gebruikersinterface continu aan veranderingen onderhevig is wat niet bevorderlijk kan zijn voor de selectiesnelheid van de tekens. Hoe zou u het immers vinden als iemand om de 5 minuten uw bureau opnieuw indeelde omdat de nieuwe indeling efficiënter is gezien de activiteiten die u de laatste 15 minuten ondernomen hebt. Na een uur zou u niets meer automatisch kunnen vinden.
Naast tekens die geselecteerd kunnen worden zou het handig zijn als nog meer functies in de primaire gebruikersinterface aanwezig zouden zijn. Daarbij valt te denken aan het van te voren opnemen van tekencombinaties die door de primaire gebruiker op een later tijdstip afgespeeld kunnen worden, context gevoelige tekenlijsten, knoppen voor het snel genereren van stop woordjes en knoppen die gevoelens en signalen kunnen uitbeelden. Bijvoorbeeld groene tekst als je blij bent. Signalen zijn belangrijk om te controleren of de informatie juist overgekomen is. Ze kunnen bijvoorbeeld ook aangeven of een tekst niet serieus genomen moet worden of juist wel. Ook tekenen van onbegrip zouden als signalen door de primaire gebruiker aan de secundaire gebruiker moeten kunnen worden overgedragen. Op het internet waar alles ook via getypte tekst gaat is een lijst van gevoelsuitingen ontstaan die misschien op dit punt voor gehandicapten ook interessant kan zijn.
Als de primaire gebruikersinterface waargenomen is door de gebruiker dan zal een selectie van de tekens plaatsvinden om tot een informatie overdracht te komen. De snelheid waarmee op een volgende tekens of tekencombinaties geselecteerd kunnen worden is afhankelijk van de plaatsing en de grootte van de tekens. Bij de Lucy zijn verschillende toetsenbord indelingen gemaakt die geoptimaliseerd zijn voor verschillende talen. Bij een geoptimaliseerd toetsenbord is de gemiddelde afstand die tussen twee toetsen afgelegd wordt gelijk aan ongeveer 1.7 maal de grootte van de toets. Bij een qwerty toetsenbord indeling is de afstand 2.9 maal de grootte van de toets. Het zal duidelijk zijn dat de invoersnelheid zal toenemen als de afgelegde weg kleiner is. Maar daaruit mag men niet de conclusie trekken dat er het snelst getypt kan worden als de toetsen heel klein zijn. De primaire gebruiker zal gebruik maken van proprioceptie om het hoofd juist te positioneren. Uit onderzoek is gebleken dat de positioneringstijd snel toeneemt als de grootte van een toets op 1 meter afstand kleiner wordt dan 2 cm (Soede et al., 1973). Hier is bij het ontwerp van de Lucy rekening mee gehouden. Bij een toetsenbord op het scherm dient de gebruiker dit soort overwegingen zelf te maken en de instellingen aan te passen indien dit nodig is.
Naast de fysieke handeling die plaatsvindt wordt de primaire gebruiker ook psychisch belast als het gewenste teken gezocht en geselecteerd moet worden. Om de belasting laag te houden mag het zoeken niet te lang duren en is het dus verstandig om het aantal keuze mogelijkheden van de gebruiker te beperken tot een acceptabel aantal. Als het aantal toetsen beperkt is zodat de primaire gebruiker ze moeiteloos kan vinden dan zal na enige tijd het proces van waarnemen-handelen-terugkoppelen automatisch verlopen.
Tenslotte geldt dat voor het direct selecteren van een teken de hoofdbeweging moet worden geregistreerd. Het zal duidelijk zijn dat het communicatiehulpmiddel deze hoofdbeweging niet mag hinderen.
Tijdens de handeling (bewegen en selecteren) moet er een snelle terugkoppeling van de gemaakte beweging naar de gebruiker toe zijn. Hier is een groot verschil te zien tussen de Headmouse en de Lucy. Bij de Lucy is de terugkoppeling direct. De laserstraal is ook bij zeer snelle bewegingen direct waarneembaar. De Headmouse kan hier nooit aan voldoen. Ten eerste kost het enige tijd om de verplaatsing van het hoofd te registreren en vervolgens moet de computer de plaats van de cursor op het scherm aanpassen. Het computerscherm wordt maar 72 keer per seconde ververst zodat er bij een snelle beweging slechts om de centimeter een cursor verschijnt. Bij hogere invoersnelheden wordt de terugkoppeling via een schermtoetsenbord dus minder goed waardoor de beweging meer gecorrigeerd moet worden. Dit heeft weer tot gevolg dat de psychische belasting toeneemt waardoor eerder vermoeidheidsverschijnselen optreden. Het is bekend dat er met de Lucy 120 tekens per minuut ingevoerd kunnen worden en over langere tijd zakt dit aantal naar 90 tekens per minuut. Voor dit soort prestaties lijkt het schermtoetsenbord op dit moment niet geschikt zeker als men het wil toepassen op een laptop. Maar voor lagere typesnelheden is het schermtoetsenbord zeker een alternatief.
Als de selectie plaats gevonden heeft moet er ook een terugkoppeling plaatsvinden. Dit gebeurt veelal in de vorm van een lichtje dat aan gaat of een geluidje.